Subkowy

Historia

Siłownie wiatrowe pod Wiaćmierzem

O bogatych, sięgających wielu wieków wstecz historycznych losach tego terenu świadczą w szczególności wyniki prowadzonych prac archeologicznych, istniejące źródła materialne i pisane oraz legendy i podania.
Subkowy wzięły nazwę od swego założyciela księcia pomorskiego Sobka, czyli Sobiesława albo Subisława. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1282 r. Wówczas należała ona do rycerza Michała. Kiedy ten zdradził swego księcia Mszczuja II, Ziemia Subkowska została podarowana stolicy biskupiej we Włocławku, a biskupi kujawscy władali nią do 1772 r., czyli do czasu kasady dóbr kościelnych. Różne były dzieje tych ziem, naznaczone pracą żyjących tu ludzi, pamiętające germanizację, okresy wojen i początki państwowości polskiej, wspólnie tworząc bogatą historię.

Atrakcje

Pomnik ku czci pomordowanych w Subkowach

Z inicjatywy Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Subkowach 25 listopada 1976 roku powołano do życia Gminny Obywatelski Komitet Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Komitet ten zlecił Panu Jerzemu Makowskiemu z Subków wykonanie projektu a następnie wykonawstwo pomnika ku czci pomordowanych przez hitlerowców mieszkańców Gminy Subkowy w latach 1939-1945.Pomnik ten został uroczyście odsłonięty 10 września 1977 r. W niszy pomnika zostały złożone urny z prochami z miejsc kaźni oraz ziemią zroszoną męczeńską krwią z Placu Koszarowego w Tczewie, z Lasu Szpęgawskiego i Obozu Zagłady Stutthof. Pomnik składa się z trzech kolumn. Na najwyższej zamieszczono godło państwowe zaś na dwóch niższych – płytę główną z napisem : „W HOŁDZIE POMORDOWANYM MIESZKAŃCOM GMINY SUBKOWY PRZEZ HITLEROWCÓW W LATACH 1939-1945”. Poniżej znajduje się wykaz nazwisk pomordowanych obywateli umieszczonych w kolejności alfabetycznej wraz z podaniem zawodu jaki osoba reprezentowała.W listopadzie 2007 r. – przed uroczystościami związanymi z obchodami Święta Niepodległości – w uzgodnieniu z projektantem pomnika – dokonano zmiany godła oraz zawieszono krzyż, które zostały poświęcone przez księdza kanonika Feliksa Kameckiego – Proboszcza Parafii w Subkowach.

Kościół p.w. św. Wojciecha w Gorzędzieju

Początki parafii sięgają misji chrystianizacyjnej Pomorza przez św. Wojciecha, a nieco później zapewne zbudowano drewniany kościół, na miejscu, którego w XIII wieku wzniesiono obecną świątynię, której na przestrzeni dziesięciu wieków patronuje św. Wojciech. Kościół obecny, o którym dowiadujemy się po raz pierwszy z wizytacji biskupich w XVI wieku należał do gotyckich kościołów nadwiślańskich. Murowany z czerwonej cegły posiada wieżę, którą pierwotnie wieńczył drewniany hełm. Na podstawie założeń fundamentów w 1995 roku zrekonstruowano szczyt wieży, utrzymując jej gotycki charakter i w ten sposób poprawiając estetyczny wygląd całej bryły kościoła. Cenne obiekty wyposażenia w latach 1993 – 1995 poddano gruntownej konserwacji. Z bogatego wyposażenia możemy wyróżnić: zawieszony u sufitu krucyfiks z ustawionymi na dwóch filarach rzeźbami Matki Boskiej i świętego Jana Ewangelisty. Zabytki te datowane są na 1510 rok i pochodzą z warsztatu mistrza Pawła. Boczny ołtarz z obrazem św. Barbary z XVII w. Barokowy ołtarz główny z obrazem św. Wojciecha z XVII w. na którym patron świątyni ukazany został w momencie spełniania swej misji na Prusach Relikwie świętego przekazane parafii z Gniezna 29 kwietnia 1995 r. Fakt sprowadzenia relikwii świętego Wojciecha z Gniezna stał się powodem do utworzenia w tutejszej parafii Sanktuarium św. Wojciecha, powołanego dekretem Biskupa Diecezjalnego Jana Bernarda Szlagi. Podniesienie parafii świętego Wojciecha do rangi Sanktuarium Diecezjalnego odbyło się 30 kwietnia 1995 r. Od 30 listopada 1996 r. kościół wraz z wybudowanym obok domem rekolekcyjnym został powierzony karmelitom bosym Prowincji Warszawskiej. Dom stał się siedzibą postulatu i Domu Rekolekcyjnego p.w. Opieki Św. Józefa. Erygowany przez Definitorium Generalne 9 stycznia 1999 roku.

Kościół p. w. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Subkowach

Kościół p. w. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika położony jest przy drodze krajowej nr 1, dlatego widać go już z daleka jadąc od strony Tczewa w kierunku Łodzi. Jego budowę rozpoczęto w XIII wieku a zakończono w XV. Prawdopodobnie fundatorem świątyni był biskup włocławski Maciej. Lokacja następuje w 1301 r. W latach 1323 – 1366 w Subkowach wzniesiony zostaje pałac z kaplicą, który przez długi czas pełni rolę drugiej rezydencji, w której biskupi chętnie przebywają. W 1626 r. podczas pierwszej wojny szwedzkiej gości tu król Zygmunt III Waza wraz ze swym orszakiem. Tu też odbywają się święcenia kapłańskie oraz synody diecezjalne duchowieństwa. W podziemiach pałacu mieści się również więzienie dla księży. Biskupi kujawscy fundują we wsi kościół, który służy mieszkańcom po dzień dzisiejszy. Parafia  w Subkowach istniała już, bowiem w 1224 roku. Po pierwszym rozbiorze Polski, w 1772 r. i kasacie dóbr biskupich, Ziemia Subkowska przechodzi w ręce pruskie. Długość kościoła (bez wieży) wynosi 28,6 m, szerokość 8,9 m zaś wysokość w nawie 10 m, a w prezbiterium 8,5 m. Prezbiterium posiada bardzo ciekawe sklepienie gwieździste z żebrem przewodnim. Na uwagę zasługuje barokowe wyposażenie świątyni pochodzące z I połowy XVIII w.: Ołtarz główny ufundowany w 1700 roku przez biskupa kujawsko – pomorskiego Stanisława Szembeka. W górnej części ołtarza umieszczony został obraz przedstawiający scenę koronacji Najświętszej Maryi Panny. Nad obrazem widnieje herb rodu fundatora ołtarza. Głównym elementem ołtarza jest płótno ukazujące postać patrona fundatora ołtarza, a zarazem patrona całego kościoła. Dwukondygnacyjne ołtarze boczne przy łuku tęczowym, z kurdybanowymi antependiami św. Michała Archanioła i św. Rocha datowane na rok ok. 1728 r. Rokokowa ambona, która powstała w latach 1772 – 1780. Chrzcielnica z 1779 r. Grupa Ukrzyżowania na łuku prezbiterialnym oraz rokokowy chór muzyczny i umieszczone na nim organy. Ciekawostką w kościele jest umieszczony na południowej ścianie zegar słoneczny z 1675 roku oraz zamontowany na wieży kościoła wiatrowskaz. Umieszczona na nim data 1847 roku mówi o przeprowadzonym w tym czasie remoncie. Z zachodu do kościoła prowadzi mistrzowsko wykuta brama. Przy kościele znajduje się również nieczynny cmentarz parafialny. Cmentarz istnieje prawdopodobnie od końca XIV w. Założony równocześnie z kościołem p.w. św. Stanisława Biskupa i Męczennika przy zachodnim krańcu wsi w miejscu skrzyżowania dróg lokalnych z szosą Gniew – Tczew. Przy południowej granicy cmentarza biegnie ulica Zamkowa oddzielająca założenie od terenu dawnego pałacu biskupów kujawskich. Nekropolię założoną na niewielkim wzgórzu otacza ceglany mur z trzema neogotyckimi bramami z lat 1910 – 1920. Przy bramie zachodniej niewielka murowana kaplica cmentarna pochodząca z tego samego okresu co bramy. Brak wyraźnego podziału na kwatery. Zachowane czytelne groby zgrupowane są po stronie południowo – wschodniej cmentarza. Znajdują się tu nagrobki trzech miejscowych proboszczy.

Zabytkowa śluza w Rybakach

Unikatowy węzeł hydrotechniczny w Rybakach, o zabytkowym charakterze, składający się ze śluzy i przepompowni odwadniający cały obszar Niziny Walichnowskiej do Wisły. Śluza wybudowana została w latach 1888-1896 i wykonana jest z muru ceglanego oraz posiada wrota w części wlotowej drewniane, a w części wylotowej stalowe. Dwu – skrzydłowe potężne wrota wylotowe o konstrukcji nitowanej zamykają się samoczynnie przy naporze wody od strony Wisły. Przed śluzą znajdują się przepompownie o nazwach „Nadzieja” i „Pokój”, które usytuowane są pomiędzy wałami przeciwpowodziowymi Wisły a Jeziorem Pelplińskim. Obie pompy stanowią drugi stopień pompowania wody w stosunku do pompowni „Zgoda”, która odwadnia Nizinę i tłoczy wody do Jeziora Pelplińskiego. Na wprost śluzy widać w międzywalu zarysy dawnego kanału biegnącego bezpośrednio do Wisły, którym niegdyś po przejściu przez śluzę płynęły do Jeziora Pelplińskiego barki z węglem przeznaczone dla stacji pomp zasilanych napędem parowym. Obecnie śluza nie pełni już swojej podstawowej funkcji, a bieg kanału został zmieniony poprzez wydłużenie by w końcu połączyć się z „ Królową polskich rzek”.

Zespół dworsko – parkowy w Radostowie

W Radostowie znajduje się zespół dworsko – parkowy, który pochodzi z końca XVIII wieku i poł. XIX i składa się z części gospodarczej, w której centralny plac otacza zabudowa folwarczna oraz części reprezentacyjnej z dworem i parkiem. Zespół dworsko – parkowy w Radostowie jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa pomorskiego
z uwagi na jego walory kulturowe, jaką tworzy zespół o ciągłości tradycji miejsca, walory przestrzenno – historyczne, istniejącej zabudowy oraz przyrodnicze, jakie przedstawia drzewostan parku. Dwór założony na planie litery L
z niewielkimi dobudówkami, dwukondygnacyjny, przykryty dwuspadowym dachem, elewacje oprócz barokizującego portalu pozbawione elementów wystroju. Po północnej stronie dworu na obecnym terenie parku stoi kuźnia – jest to budynek ceglany z otwartym podcieniem wspartym na drewnianych słupach, przykryty dwuspadowym daszkiem pokrytym dachówką.

Zespół dworsko – parkowy w Małym Garcu

W północnej części Małego Garca usytuowany jest dawny zespół dworsko – folwarczny noszący cechy układu z końca XIX w. Składa się on z części położonej po stronie zachodniej na płaskim terenie, oraz z części parkowej opadającej w dół skarpą nadwiślańską w kierunku wschodnim. Dwór usytuowany jest centralnie na pograniczu folwarku i parku. Dwór z końca XIX w. założony na planie prostokąta, zwieńczony czterospadowym dachem,
z dobudowanymi parterowymi przybudówkami, na planie wieloboków, zwieńczonymi wielospadowymi daszkami. Budynek dworu posiada ceglane detale architektoniczne zdobiące elewacje: lizeny, prosty gzyms cokołowy
i arkadowy fryz podokapowy. Elewacja frontowa poprzedzona gankiem z otwartą kolumną. W elewacji ogrodowej na osi weranda i kamienne schody do ogrodu. W budynku zachowana oryginalna stolarka okienna.
W północnej części założenia parkowego znajdują się niewielkie budynki gospodarcze: kuźnie i gołębnik. Kuźnia zbudowana z cegły, założona na planie prostokąta z podcieniem od strony drogi, posiada szczyt ozdobiony ceglanymi pinaklami. Gołębnik posadowiony na planie ośmioboku, ceglany, ozdobiony pionowymi lizenami i gzymsem kostkowym, zwieńczony stromym daszkiem z blaszaną sterczyną. Zadrzewienie parkowe tworzy swobodną kompozycję naturalistyczną z eliptyczną polaną na osi dworu, za polaną krąg z lip formowanych tworzących altanę. Założenie dworskie dopełnia zabudowa folwarczna z kilkoma budynkami gospodarczymi. Związane są one w swym charakterze z pozostałą architekturą dworską.

XIX wieczny dworek w Gorzędzieju

We wsi Gorzędziej znajduje się także XIX -wieczny klasycystyczny dworek z niewielkim parkiem. Położony jest na skraju wsi i przylega do skarpy nadwiślańskiej.  Zabudowa folwarczna oraz najbliższe parkowe otoczenie dworu położone są na terenie płaskim, pozostała część parku  zajmuje teren poprzecinany skarpami i jarami porosłymi zielenią naturalną. +

Zespół dworsko – parkowy w Rybakach pochodzi z I cz. XX wieku, kiedy to założony został jako rezydencja mieszkalna ściśle powiązana z zapleczem folwarcznym gospodarstwa rolnego. Wielkość zarówno dworu, jak
i budynków gospodarczych świadczy o wielkiej zamożności i wysokim poziomie gospodarki rolnej.

Zespół położony jest na krawędzi skarpy wiślanej przy drodze prowadzącej z Rudna do Tczewa przez Małą Słońcę. Przy drodze naprzeciw dworu zachowane pozostałości ogrodzenia w postaci ceglanych słupków bramnych. Teren przy dworze płaski, splantowany, przechodzi po stronie południowej w park wypełniający obszar pomiędzy dworem a strumieniem biegnącym po dnie kotliny. Architektura dworu łączy różne formy architektoniczne w sposób niekonwencjonalny i niespotykany na terenie dawnego powiatu tczewskiego. Założony na planie rozczłonkowanym w kształcie – I, w bryle I kondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym ceramicznym. Główne wejście prowadzi od drogi do skrzydła „wschodniego” usytuowanego na osi podłużnej – północno -południowej, prostopadłe skrzydło „północne” zakończone jest po stronie zachodniej półokrągłą werandą otwierającą się na przyległy park. Do skrzydła „północnego” przylegają od strony północnej dwa symetrycznie umiejscowione przedproża o formie ganków, otoczone balustradą z 6-cioma okrągłymi kolumnami wspierającymi trójkątne daszki kryte dachówką. Na wewnętrznym styku skrzydła wschodniego i południowego założona jest III- kondygnacyjna wieża.
Dwór stanowi przykład rezydencji, która poprzez ukształtowanie planu w sposób czytelny wydziela funkcję mieszkalną związaną z gospodarstwem od części mieszkalnej wypoczynkowej łączącej się z otaczającym krajobrazem parkowym.
Z budynkiem dworu łączą się także zabudowania folwarczne: dom mieszkalny odległy ok. 30 metrów od dworu, parterowy, licowany w cegle, kryty dwuspadowym dachem ceramicznym; stodoła – licowana w cegle, kryta dwuspadowym dachem ceramicznym. Zespół dworski oddzielają od drogi duże zabudowania gospodarcze, od których od strony południowej przylegają budynki bramne flankujące drogę wjazdową na teren gospodarstwa. Budynki założone na planie kwadratu, pokryte dachem czterospadowym ceramicznym – ściany boczne o regularnych ceglanych pilastrach wydzielających prostokątne tynkowane pola. Budynki gospodarcze stanowią przykład architektury wzorowanej na budownictwie przemysłowym z przełomu XIX/XX w. Z uwagi na eksponowane usytuowanie na krawędzi skarpy wiślanej, istotne w skali regionu walory krajobrazowe i architektoniczne.

Kaplica w Brzuścach

W 1984 r. w Brzuścach powstała kaplica pod wezwaniem N.M.P. Królowej Polski i św. Maksymiliana Kolbe, która stanowi filię Parafii w Subkowach.

Leśniczówka w Bukowcu

Przy leśniczówce w Bukowcu znajduje się stanica myśliwska z zagospodarowanym terenowym miejscem rekreacyjnym na ognisko i grilowisko dla osób indywidualnych oraz grup zorganizowanych. Poprzez istnienie stanicy z budynkiem zadaszonym, ogrzewaniem kominkowym i pomieszczeniem gospodarczo – kuchennym wydłuża się okres jej wykorzystania tak dla celów rekreacyjnych jak i np. szkoleniowych. Przy leśniczówce w Bukowcu znajduje się stanica myśliwska z zagospodarowanym terenowym miejscem rekreacyjnym na ognisko i grilowisko dla osób indywidualnych oraz grup zorganizowanych. Poprzez istnienie stanicy z budynkiem zadaszonym, ogrzewaniem kominkowym i pomieszczeniem gospodarczo – kuchennym wydłuża się okres jej wykorzystania tak dla celów rekreacyjnych jak i np. szkoleniowych.

Gmina Subkowy posiada trzy obiekty chronione

Waćmierz (kod obszaru PLH220031). Waćmierz jest specjalnym obszarem ochrony siedlisk (SOOS) wyznaczonym na podstawie Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Falisty teren, zagospodarowany rolniczo, gdzie wśród pól rozrzucone są zagłębienia z torfowiskami, eksploatowanymi w przeszłości. Występują na nich zbiorniki o charakterze dystroficznym, zasiedlone przez strzeblę błotną. Obszar ma kształt wydłużony w kierunku północ – południe, przecięty równoleżnikowo odcinkiem szosy do Waćmierza. Pojedynczo rozrzucone gospodarstwa znajdują się przy granicy lub na obrzeżach obszaru.
 Dolina Dolnej Wisły (kod obszaru: PLB040003) oraz Dolna Wisła (kod obszaru: PLH220033). Dolina Dolnej Wisły jest obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków (OSOP) wyznaczonym na podstawie Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej. Pokrywa się w większości ze specjalnym obszarem ochrony siedlisk Dolna Wisła. OSOP obejmuje prawie naturalną dolną Wisłę rozciągając się od Włocławka do Przegaliny, zachowujący naturalny charakter i dynamikę rzeki swobodnie płynącej. Rzeka płynie w dużym stopniu naturalnym korytem, z namuliskami, łachami piaszczystymi i wysepkami, w dolinie zachowane są starorzecza i niewielkie torfowiska niskie; brzegi pokryte są mozaiką zarośli wierzbowych i lasów łęgowych, a także pól uprawnych i pastwisk. Miejscami dolinę Wisły ograniczają wysokie skarpy, na których utrzymują się murawy kserotermiczne i grądy zboczowe. Obszar jest ostają ptaków o randze europejskiej, gniazduje na nim około 180 gatunków ptaków.

Opis przebiegu szlaku Pieszego

Nazwa: Dolnej Wisły trasa: Tczew – Wielkie Walichnowy, kolor czarny, długość 29 km.
Szlak rozpoczyna się przy stacji kolejowej w Tczewie (tu mają też swój początek dwa inne szlaki piesze: żółty Kociewski i zielony Ziemi Tczewskiej) i stąd kieruje się na południowy – zachód, by ulicą Pomorską (podobnie jak żółty i zielony) dojść do ulicy Gdańskiej. Teraz inaczej niż oba pozostałe szlaki skręca w lewo i tą ulicą zmierza aż do torów kolejowych oraz wiaduktu 800 lecia Tczewa. Podąża nim, by następnie na ulicy 1 Maja skręcić w prawo i ulicą tą ponad odgałęzieniem torów oraz ulicą Jana z Kolna wyjść na ul. Kościuszki. Nią krótko wiedzie dalej na południe do ulicy kardynała Wyszyńskiego. Ta doprowadza do kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Św. w rejonie którego szlak skręca w uliczkę Dominikańską, a potem przez plac Św. Grzegorza dociera do kościoła Św. Stanisława Kostki. Teraz udaje się on ulicą Mestwina, by następnie Podgórną i Wodną dostać się nad Wisłę. Nad rzeką szlak skręca w prawo i udaje się w górę rzeki. Zaraz jednak ulicą Nad Wisłą odchodzi od brzegu. Doprowadza ona do ulicy Chopina, gdzie szlak skręca w lewo. Na skrzyżowaniu z ulicą Czyżykowską szlak przedostaje się schodkami ponownie nad Wisłę i biegnącą tu ulicę Nadbrzeżną. Teraz podążać nią będzie przez dłuższy czas, brzegiem rzeki. Szlak dociera do potoku Drybok i tym samym granicy miasta. Potem wspina się na krawędź doliny i mija zabudowania Knybawy. Po następnym kilometrze podchodzi bliżej „berlinki” i mostu knybawskiego. Tu schodzi bezpośrednio nad brzeg Wisły, przechodzi pod mostem i dalej idzie ścieżką nadwodną. Taki przebieg czyli u stóp wysokiej krawędzi wiślanej mają następne dwa kilometry szlaku. Na szosie skręca w prawo i przecina wieś, by przy szkole ją pozostawić i pójść dalej na południe w kierunku Małych Walichnów. Szlak dociera do nich po 1,5 km, gdy po dojściu do starego wału wiślanego wejdzie na szosę z Wielkiego Garca (Rudna) do Gniewu (droga nr 220). Z Małych Walichnów do Wielkich Walichnów, gdzie kończy się ten odcinek szlaku. Jednak pierw szlak jeszcze spróbuje zbliżyć się do Wisły i pójdzie na wschód do wału wiślanego. Wzdłuż niego podąży na południe ponad kilometr i potem powróci do szosy przy szkole w Małych Walichnowach. Teraz jeszcze tylko około 600 m trasy szosą na południe i w Wielkich Walichnowach – koniec tego odcinka szlaku.

Opis przebiegu szlaku rowerowego

Nazwa Szlaku rowerowego: Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły kolor oznakowania: czarny

Odcinek przebieg szlaku od początku do końca kociewiu

Most pod Tczewem, Rybaki, Wlk. Walichnowy, Gniew, Opalenie, Wiosło Duże, Nowe, Komorsk Wlk., Dragacz, Dolna Grupa, Sartowice, Świecie, Kosowo, Topolno

Baza noclegowa

W gminie Subkowy znajdują się 3 agroturystyki i 2 zajazdy.

Baza kulinarna

Zajazd Stary Młyn ul. Wybickiego 23, Subkowy www.mlynsubkowy.pl
Zajazd Spichlerz ul. Gdańska 16, Subkowy

Cykliczne wydarzenia

Stałe imprezy charakterystyczne dla gminy: Dożynki Gminne, Koncert Fundacji Uśmiech dziecka, Turniej Sołectw, Tydzień Kultury Chrześcijańskiej, Bieg Papieski, Sympozjum Kulinarne „O jeściu na kociewiu”.

Historia herbu Gminy Subkowy

Herbem Gminy i miejscowości Subkowy jest wizerunek połowy gryfa książęcego
z zadartym ogonem na tle biało – zielonym. Dziób i szpony złote nawiązują do znaku napieczętnego Sambora II. Na zielonym tle – połowa koła wozowego, jako symbol rolniczej egzystencji miejscowej ludności, od czasów najdawniejszych po dzień dzisiejszy. Złote kłosy pszenicy w szponach gryfa podkreślają urodzajność ziem i rolniczy charakter tych okolic. Herb jest do ściągnięcia na naszej stronie internetowej: www.subkowy.pl