Chełmno

Historia gminy – krótki opis

Historia obszaru wchodzącego w skład gminy Chełmno jest bardzo odległa, o czym mogą świadczyć liczne znaleziska archeologiczne pochodzące z okresu przedrzymskiego, kultury łużyckiej i wczesnośredniowiecznej. Obszar ten, wraz z cała Ziemią Chełmińską wchodził w skład monarchii polskiej już w czasach Mieszka I związany był z dzielnicą mazowiecką, dla której stanowił obszar nadgraniczny wobec Prus.
W 1228 roku Konrad Mazowiecki sprowadził na Ziemię Chełmińską Zakon Krzyżacki który miał ochraniać granice państwa. W 1232 roku. pruski mistrz krajowy Herman von Balk zlokalizował miasto, na terenie dzisiejszego Starogrodu, gdzie wybudowano zamek i zlokalizowano siedzibę komturstwa. Kilka lat później miasto uzyskało dzisiejszą lokalizację. W okresie panowania Krzyżaków miasto Chełmno i jego okolice były wielokrotnie najeżdżane i niszczone przez Prusów. Po klęsce zakonu pod Grunwaldem Ziemia Chełmińska wróciła na krótko do Polski.
W 1457 roku Chełmno podstępnie zostało zajęte przez dowódcę czeskich wojsk zaciężnych będącego w służbie zakonu, Bernarda Szumborskiego, i dopiero w 1479 roku zostało przekazane władzom polskim.
W 1505 roku większość miejscowości została nadana biskupstwu Chełmińskiemu przez króla Aleksandra Jagiellończyka.
W 1599 roku przeprowadzono elokację terenów wiejskich należących do miasta ( podział pomiędzy mieszczan, w zależności od wielkości, położenia i wartości ich domów) – objęte nią zostały wsie Kolno, Podwiesk , Wielkie Łunawy. W tym czasie powstały na terenie obecnej gminy nowe wsie : Górne i Dolne Wymiary, Małe Łunawy i Klamry.
Od połowy XVI w przybywali na te tereny osadnicy holenderscy (menonici), którzy całkowicie lub częściowo zajęli wsie Dorposz Chełmiński, Wielkie i Małe Łunawy, Podwiesk, Dolne Wymiary.

Wielkie Łunawy – kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP, do 1945 roku ewangelicki

W okresie wojen szwedzkich (1626-1629 i 1655 -1660) nastąpiło wyniszczenie tych ziem przez przemarsze wojsk, nakładanie kontrybucji i przywleczone przez wojska zarazy ( 1/3 ludności zginęła). W okresie tym działał w okolicach Chełmna słynny partyzant Michałko-Michalski, młynarz z Tucholi ( znany z „Potopu ” H. Sienkiewicza), któremu udało się przez krótki czas utrzymać zamek w Starogrodzie.
W 1772 roku ziemie te weszły w skład państwa pruskiego Fryderyka II i poddane zostały intensywnej germanizacji.
Dopiero w styczniu 1920 roku zostały ponownie przyłączone do państwa Polskiego.

Miasto Chełmno i okolice zostały zajęte przez wojska hitlerowskie już 6 września 1939 roku. Od pierwszych dni okupacji rozpoczęła się masowa eksterminacja, której celem było zlikwidowanie inteligencji polskiej. W wielu miejscowościach dokonywano egzekucji. Ok. 2500 Polaków rozstrzelano w okresie od 12 października do 11 listopada 1939 roku w miejscowości Klamry. Rozstrzeliwano tam mieszkańców okolicznych miejscowości , Polaków aresztowanych w Chełmnie, a także z innych powiatów m.in. większość duchowieństwa katolickiego z pow. grudziądzkiego. Prowadzono również intensywną akcję wysiedleńczą, mającą na celu germanizację tych terenów. Tereny te zostały wyzwolone spod okupacji niemieckiej w styczniu 1945 roku.
Z dniem 1 stycznia 1973 roku, utworzono gminę Chełmno, w skład której weszły następujące wsie : Starogród, Kałdus, Bieńkówka, Osnowo, Klamry, Nowawieś Chełmińska, Małe Łunawy, Wielkie Łunawy, Nowe Dobra, Kolno, Górne Wymiary, Dolne Wymiary, Podwiesk, Łęg, Dorposz Chełmiński, Ostrów Świecki, od 1993 roku- Borówno i Różnowo.

Atrakcje turystyczne

Starogród – Zamkowa Góra to miejsce gdzie istniał pierwszy zamek warowny Krzyżaków

„Starogród Wieś Średniowiecznych Tradycji” – Miejsce pierwszej lokalizacji Miasta Chełmna,  znajdują się tutaj m.in. Góra Zamkowa – pozostałość po zamku krzyżackim, z tarasem widokowym na Dolinę Dolnej Wisły, kościół późnobarokowy z 1754r., fragment Twierdzy Chełmno – schron amunicyjny.  Odwiedzający tą miejscowość mogą również skosztować licznych produktów tradycyjnych, w tym powideł z Doliny Dolnej Wisły.
Wielkie Łunawy –  w tej miejscowości znajduje się cmentarz pomennonicki, kościół z 1855r, malownicza, atrakcyjna pod względem przyrodniczym ścieżka ekologiczna.
Na całym terenie gminy występują liczne elementy z czasów osadnictwa holenderskiego (stare chaty, systemy rowów melioracyjnych, cmentarze).
Rezerwaty przyrody:  „Ostrów Panieński”, „Góra św. Wawrzyńca”, „Zbocza Płutowskie”  i „Łęgi na Ostrowie Panieńskim”.
Przez Gminę przebiegają szlaki rowerowe: „Wiślana Trasa Rowerowa”, „Szlak gotyckich świątyń”, „Pierścień fortyfikacji”, „Rezerwatów przyrody”, „Starego Chełmna” i „Zamków i martyrologii”.

Baza noclegowa

Na terenie Gminy Chełmno funkcjonuje 7 gospodarstw agroturystycznych. Znajdują się one w miejscowościach: Starogród, Osnowo, Klamry, Dolne Wymiary.

Więcej informacji: http://gmina-chelmno.pl/index.php/turystyka/agroturystyka

Baza kulinarna

Smacznie i zdrowo można zjeść w gospodarstwach agroturystycznych.

Cyklicznie organizowane imprezy

Majówka z LGD „Vistula – Terra Culmensis” połączona z Biesiadą Starogrodzką.
Organizowana w miejscowości Starogród, na Górze Zamkowej, zawsze w połowie maja. Podczas imprezy liczne konkursy, pokazy inscenizacje. Dla wszystkich degustacja lokalnych potraw.
Dożynki Gminne
Impreza organizowana w pierwszym tygodniu września. Jej celem jest uroczyste podsumowanie kończących się żniw.
Gminny Zlot Krystyn
Cykliczna impreza organizowana na początku marca. Organizowana dla wszystkich Krystyn mieszkających w Gminie.
Obchody Dnia Strażaka

Gmina a Autostrada A1

Autostrada na chwilę obecną poprawiła dostępność komunikacyjną mieszkańców Gminy z ośrodkami miejskimi do których dociera, zwłaszcza Trójmiasto. Przyczyniła się także do znaczącej poprawy bezpieczeństwa w naszej Gminie ponieważ przejęła znaczną część ruchu, pojazdów, które przemieszczały się drogami położonymi na terenie Gminy Chełmno lub w pobliżu.

Zdjęcia z gminy